Во извештајот се забележува дека и покрај бројните препораки на меѓународни организации за дијалот со македонското малцинство, бугарските власти тоа го одбиваат.
„Дијалог меѓу претставниците на македонското малцинство и властите на Бугарија е редовна препорака во извештаите за мониторинг на оваа земја. И оваа година, бугарските власти не презедоа ниту една иницијатива за спроведување на препораките во извештаите на Парламентарното собрание на Советот на Европа, Комесарот за човекови права, Европската комисија за борба против расизмот и нетолеранцијата и Советодавниот комитет за спроведување на Рамковната конвенција за национални малцинства за започнување дијалог со малцинството. Спротивно на тоа, тие дури и не одговорија на бројните писмени барања од македонски организации за средби и разговори со бугарските институции.
Во случаите кога наместо барање за средби, властите добија сигнали и жалби, тие или не одговорија, или ги отфрлија (како што направи Комисијата за заштита од дискриминација) или дадоа одговори без никаква содржина. Пример за второто е жалбата на Кирил Тилев до Владата и Народниот правобранител, при што Народниот правобранител во својот одговор само наведе дека покренатите прашања не се во негова надлежност, а тие инаку го следат засилениот мониторинг што го спроведува Комитетот на министри, нешто што не беше покренато во писмото на Тилев. Ваквата практика на одговарање, но не суштински и со заобиколување на барањата за започнување дијалог, е типична во последните години за оваа институција. Генерално сите институции, директно или индиректно одбиваат да почнат дијалог за прашањата за дискриминација и за правата на Македонците во Бугарија.
Реакцијата на институциите на отвореното писмо на Кирил Тилев од 15 февруари 2024 година е многу индикативна. Наместо писмен одговор или покана за состанок со надлежна институција за прашања поврзани со човековите права, Тилев бил повикан во полиција во градот Сандански, му било покажано писмото до Владата и побарано му било да напише изјава, кој е и во која македонска организација е член и зошто го напишал писмото“.
Надворешна интервенција за почитување на човековите права на Македонците во Бугарија
ЕФА заклучува дека ваквата политика на бугарските власти наведува на заклучок дека ситуацијата на Македонците во Бугарија не може да се подобри без сериозна надворешна интервенција, особено од страна на европските институции.
„Проблемот е многу стар и сериозен и бара итни мерки. Негирањето и дискриминацијата на македонското малцинство е најновата тоталитарна политика во Европската Унија.
За да почне решавањето на постојните проблеми со македонското малцинство, во Бугарија мора да се направат следните промени:
- Да се повлече одлуката на Уставниот суд од 29 февруари 2000 година и Декларацијата на бугарскиот парламент од 6 март 1990 година, како и ставот на Владата и Декларацијата на парламентот од 9 ноември 2019 година, кои официјално кажуваат дека во Бугарија не постои формирана македонска етничка припадност. Овие документи служат како идеолошка и правна основа за дискриминација. Владата треба официјално да изјави дека македонското малцинство повеќе нема да биде негирано или дискриминирано и дека неговите права ќе бидат заштитени.
- Државата треба официјално да го признае постоењето на националните малцинства во Бугарија, а концептот ‘национални малцинства’ треба да биде вклучен во Уставот. Tреба да се направат потребните законски измени за да не може принципот на единство на нацијата да се користи за негирање на самото постоење на националните малцинства и нивните права. Доколку е можно, тие треба да бидат наведени по име за да се избегне каква било можност за погрешно толкување на Уставот и негирање на малцинствата.
- Да се преземат мерки за да се обезбеди дека уставната забрана за регистрација на организации засновани на етничка припадност не може да се толкува и користи против правото на малцинствата да основаат организации.
- Измена на Законот за регистрација на невладини организации со воведување членови што би оневозможиле самоопределувањето на малцинствата и заштитата на нивните права да се толкуваат како противуставно, антидржавно, загрозувачко за територијалниот интегритет и основа за одбивање на регистрацијата.
- Бугарија да ги спроведе одлуките на Европскиот суд за човекови права и македонските организации да бидат регистрирани – спроведувањето на одлуките на ЕСЧП е од фундаментално значење за обезбедување на владеењето на правото.Да се укине постојната блокада за регистрација на македонски организации.
- Да се започне активен дијалог меѓу државата и претставниците на македонското малцинство за решавање на постојните проблеми, како и македонски претставник да се приклучи на Комисијата за малцинства. Дијалогот треба да почне веднаш, без да се чека признавање на малцинството, бидејќи ‘признавањето од страна на државата на малцинство не е предуслов за да се биде квалификуван за заштита на Рамковната конвенција”, и треба да се фокусира на примената на Рамковната конвенција врз Македонците според специфични членови од Конвенцијата.
- Во идните пописи треба да се вклучи посебна рубрика ‘Македонец’ и при нивното спроведување, јавно и официјално треба да се објави дека секој што се чувствува Македонец може слободно да се самоидентификува како таков.
- Треба да се преземат мерки за промовирање на толеранција кон македонското малцинство и негова заштита од говор на омраза и институционална дискриминација.
- Изучувањето на македонскиот литературен јазик, култура и историја треба да биде вклучено во образовните програми за децата од македонското малцинство, како и на државните универзитети. Во исто време, главните образовни програми треба да се модифицираат за да не се исклучи македонскиот народ, малцинство и нивнaта историја, култура и јазик (ова не е ништо ново затоа што во Минатото ова било спроведено во Бугарија, а потоа забрането)“.
Во изготвувањето на овој извештај учествуваа Комитетот за човекови права „Толеранција“, ОМО „Илинден“ – Пирин, Друштво на репресирани Македонци во Бугарија, Жртви на комунистичкиот терор, ОМО „Илинден“, Здружение за заштита на основните граѓански права, Граѓанска иницијатива за признавање на Македонското национално малцинство во Бугарија и заштита на правата на бугарските граѓани со македонска самосвест, Македонски клуб за етничка толеранција во Република Бугарија и Македонско меѓународно движење за човекови права – Канада.